Het familiestatuut bestaat uit de woorden ‘familie’ en ‘statuut’. Het woord familie spreekt voor zich. Het woord ‘statuut’ is eigenlijk een chique woord voor een huishoudelijk reglement. Anders gezegd, het familiestatuut zijn afspraken die familieleden met elkaar maken over de onderlinge omgang.

Een familiestatuut kan bestaan uit 20 pagina’s maar in mijn praktijk zie ik ook familiestatuten van 1 pagina of zelfs 2 zinnen:

Het bedrijf moet in de familie blijven. De continuïteit van het bedrijf moet altijd bovenaan staan.

Het statuut is geen product voor in de kast. Je kunt het meer zien als een proces. Het statuut heeft ook geen juridische werking. De afspraken die erin staan, kunnen dus niet juridisch afgedwongen worden. 

Vooral familiebedrijven gebruiken het familiestatuut. De belangrijkste doelstelling van een statuut is een duurzaam evenwicht bevorderen tussen het belang van de familie en van het bedrijf. Belangrijke uitgangspunten hierbij zijn:

• Het voorkomen van ‘gezeur’ en onderlinge discussie. Familieleden die ruziënd met elkaar over straat gaan, bevorderen niet de continuïteit van het bedrijf.
• De bestuurbaarheid van het familiebedrijf helder in beeld brengen. Stakeholders van een familiebedrijf, zoals medewerkers en klanten moeten weten waar zij aan toe zijn. Helemaal in het geval van een bedrijfsoverdracht.

Ik zie regelmatig dat het familiestatuut gebruikt wordt als sluitstuk van een overdracht. Naar mijn idee begint de overdracht met het opstellen van een statuut.

Een belangrijk vertrekpunt bij het opstellen van een familiestatuut is om te bepalen wat onder familie wordt verstaan. Zijn dit alleen de eigenaren van het bedrijf en hun kinderen of maakt de 'koude kant' (schoonfamilie) ook deel uit van het familiestatuut?

Sommige families kiezen er bewust voor de schoonfamilie niet op te nemen in het statuut. “Zij moeten zich er niet mee bemoeien”, wordt vaak gezegd. Zo ken ik situaties waarbij kinderen handtekeningen zetten onder een familiestatuut waarin staat dat aangetrouwden geen enkele bemoeienis mogen hebben met het bedrijf.

De vraag is of dit werkbaar is. ’s Avonds zit je toch met je partner op de bank om de dag door te nemen? Er zijn ook families die de schoonfamilie juist wel betrekken, om ruis achteraf te voorkomen. 

Verder dan opvolgers familiebedrijf

De keuze is heel persoonlijk en moet elke familie zelf goed afwegen. Mijn advies is om in ieder geval alle kinderen bij het statuut te betrekken en niet alleen de beoogde opvolgers van het bedrijf.

Helaas komt het nog vaak voor dat binnen een familiebedrijf alleen wordt ingezoomd op de positie van de eigenaren en de beoogde opvolgers waarbij de overige kinderen zijdelings op de hoogte worden gesteld van de ontwikkelingen.

Dit kan leiden tot onjuiste aannames. “Hij krijgt de zaak van onze ouders terwijl ik nu nog niets krijg!”. Hoezo ‘krijgt’ hij de zaak? In de meeste gevallen moet de opvolger ervoor betalen. Deze aannames kunnen een eigen leven gaan leiden en uiteindelijk resulteren in ruzies en conflicten.

Ik raad dan ook aan om alle zoons en/of dochters in een vroeg stadium bij het proces te betrekken om samen tot een familiestatuut te komen.

In een familiestatuut kunnen verschillende zaken worden opgenomen die voor de familie en het bedrijf van belang zijn. 

• Wat is de strategie van het familiebedrijf op de lange termijn? En hoe men denkt de plannen te realiseren?
• Wat zijn de bijzondere kenmerken van het bedrijf en aandachtspunten met betrekking tot de bedrijfsopvolging naar de volgende generatie? Denk hierbij aan de wijze waarop de gefaseerde terugtreding van de huidige generatie plaatsvindt en op welke wijze de samenwerking met de opvolgende generatie wordt vormgegeven.
• Welke belangen hebben familieleden die niet (kunnen) opvolgen? Verlies deze niet uit het oog! Ik kom het regelmatig tegen dat ‘niet opvolgers’ onvoldoende bij het proces worden betrokken, wat later tot onvrede leidt. 
• Wat wordt bepaalt over de eigendom in het familiebedrijf? Is het eigendom voorbehouden aan alleen familie of mogen ook familieleden eigenaar worden? En hoe vindt de overdracht van het eigendom plaats als een eigenaar wegvalt?
• In hoeverre mogen familieleden werken in het bedrijf en welke voorwaarden worden hieraan gekoppeld?
• Wie mag toetreden tot de directie? Welke competenties moet een directeur hebben?
• Hoe wordt omgegaan met de zeggenschap in het familiebedrijf? Wordt het eigendom en de juridische zeggenschap gesplitst? 
• Hoe zit het met het familieberaad? Hoe vaak in het jaar vergadert de familie? 
• En er worden bepalingen opgenomen over belangenverstrengeling en conflicten.

Zoals je ziet, kunnen er behoorlijk wat thema’s worden opgenomen in het familiestatuut. Echter, bij de ene familie zal het accent meer liggen op eigendom en zeggenschap en bij de andere familie is dat bijvoorbeeld familie in het bedrijf en conflicthantering. Het familiestatuut is echt maatwerk en is voor elke familie weer anders.

Het familiestatuut is zoals gezegd het eindresultaat van een aantal familiebesprekingen en de uitwerking daarvan. De ervaring leert keer op keer dat gedurende het proces pas duidelijk wordt waar de accenten liggen binnen de betreffende familie. 

Het opstellen van een familiestatuut duurt gemiddeld zes maanden. Dit lijkt lang, maar het is in het proces zeer belangrijk dat verschillende onderwerpen herhaald worden, zodat ze beter blijven hangen.

Het proces vindt plaats in verschillende fases:

• Aftrapsessie;
• Werkbijeenkomsten met diverse thema’s, zoals: eigendom, zeggenschap, werken in de onderneming;
• Uitwerken van het familiestatuut;
• Eindbespreking waar de familie vervolgstappen bepaalt.

Zaken bespreekbaar maken

Bij het begeleiden van familiebedrijven maak ik bijna altijd gebruik van een familiestatuut. Mijn ervaring is dat een familiestatuut enorm helpt om zaken bespreekbaar te maken en het evenwicht tussen het belang van de familie in het bedrijf te bevorderen. Mijn advies is dan ook om niet te lang te wachten bij het opstellen van een familiestatuut maar hier tijdig mee te starten.

Heb je nog vragen hierover? Neem gerust contact met mij op of reageer onder deze blog.